آمار مطالب
آمار کاربران
کاربران آنلاین
آمار بازدید
اهميت و جايگاه اعتكاف در متون و آموزه هاي ديني
چكيده مقاله
انسان داراي نيازمنديهاي مختلف مادي و معنوي است و خداوند متعال براي تامين نيازهاي معنوي بشر، عبادات را نوعاً به صورت واجب و مستحب تشريع نموده است لذا تنوع در عبادت دقيقاً به دليل نيازهاي گوناگون است ، امّا اعتكاف يك عبادت نيست بلكه مجموعه اي از بهترين عبادتها است. اعتكاف فرصتي است براي پاك نمودن زنگارهاي دل و كسب زاد و توشه سفر آخرت و در حقيقت ورود به عرصه جهاد اكبر و مبارزه با نفس است .
نگارنده در اين مقاله در صدد آن است كه ضمن بيان معاني و مفاهيم لغوي و اصطلاحي و موارد استعمال اعتكاف در قرآن ، عناويني از قبيل پيشينه اعتكاف در اديان گذشته ، اهميت و فضيلت اعتكاف و جوامع روائي و آداب اعتكاف در قرآن را مورد بررسي قرار داده و سپس به مقايسه بين ميهمانان خدا در مسجد الحرام و ماه مبارك رمضان و ايام اعتكاف پرداخته و درپايان مسؤوليت اجتماعي معتكفين نسبت به ديگران مورد تاكيد قرارگرفته است .
مقدمه
بر اساس آيات نوراني قرآن نيازمندي هاي بعد جسماني براي خود انسان مشخص و معلوم بود ، امّا بعد روحي انسان يك امر پيچيده است كه خداوند به خودش نسبت داده (و نفخت فيه من روحي)
خداوند متعال عبادات را نوعاً براي رشد و تعالي و تامين نيازهاي معنوي انسان به صورت واجب و مستحب تشريع نموده است لذا تنوع عبادتها در اسلام دقيقاً به دليل نيازهاي گوناگون انسان است كه هر عبادتي بخشي از نيازهاي روح انسان را برآورده مي كند .
انسان در گريز از تعلقات مادي و دلبستگي دنيوي گاهي ناگريز از پناه بردن به گوشه خلوت است تا به دور از همه تعلقات مادي با خداي خود نجوا كند و كدورت وزنگار را از چهره جان بزداييد و دركسب زاد و توشه سفر آخرت انديشه كندواعتكاف چنين فرصت ومجالي براي انسان
پيش مي آورد.
اعتكاف فصلي است براي بارش باران رحمت الهي و شستشوي آلودگي هاي گناه و تطهير صحيفه ايمان و نوراني ساختن دل و صفا بخشيدن به روح و مجالي براي بار يافتن به بارگاه جلال رباني و بالاخره ، اعتكاف برجسته ترين مظهر بندگي در پيشگاه الهي است .
سنت حسنه اعتكاف با آن جايگاه ويژه و بركات وافره در طول قرون و اعصار گذشته در ميان مسلمين آن چنانكه بايد جايگاه خود را نيافته و غبار محجوريت چهره درخشان آن را پوشانده است.
يكي از بركات نظام مقدس جمهوري اسلامي و باقيات و صالحات حضرت امام خميني (ره) ، احياي اين سنت حسنه در جامعه اسلامي ايران خصوصاً در بين نسل جوان و نوجوان مي باشد . از اينكه دست اندركاران آن همايش نوراني در صدد گسترش و تجليل از معتكفين برآمدند جاي تقدير و تشكر دارد .
اميد است اين اقدام خداپسندانه مقبول درگاه خداوند متعال و مورد توجه حضرت ولي عصر (عج) و موجب عمران و آبادي هرچه بيشتر اين سنت محمدي(ص) در جامعه اسلامي خصوصاً در بين جوان و نوجوان را فراهم آورد .
معنا و مفهوم اعتكاف
اعتكاف از ماده عكف مي باشد كه اهل لغت براي آن معاني گوناگون ذكر كرده اند . مرحوم صاحب جواهر در تعريف لغوي اعتكاف فرمود: هو الاحتباس و منه اللبث الطويل الذي هو احد افراد لزوم الشيء النفس عليه 1
پس اعتكاف در لغت به معناي حبس كردن است و از همين معني درنگ و توقف طولاني است .
مرحوم علامه طباطبايي هم معكوف و اعتكاف را به معناي ملازمت در مكان معني كرده است .2
اعتكاف در اصطلاح
حضرت امام خميني (ره) فرمود: هو البث في المسجد بقصر البقصد به 3
اعتكاف عبارت است ازماندن در مسجد ودرنگ درآن به قصداينكه بزرگي خدا نمايد:
پس اعتكاف در معناي لغوي يعني مقيم شدن در محل معين بطوري كه فرد مقيم خود را محبوس و ملتزم به آن مكان بداند و در اصطلاح فقهي عبارت است از نوعي عبادت كه انسان سه روز يا بيشتردرمسجد مقيم شود وهرسه روز روزه بگيرد با احكام و شرايطي كه در جايش ذكر شده است.
اعتكاف در قرآن
واژه اعتكاف در قرآن كريم استعمال نشده است . اما ماده عكف نُه بار در قرآن بكار رفته كه هم به معناي لغوي و هم به معناي اصطلاحي استعمال شده است .كه دو مورد4 آن مربوط به مقيمان و اعتكاف كنندگان در مسجد مي باشد5.
و عهدنا الي ابراهيم و اسماعيل ان طهرا بيتي للطائفين و العاكفين و الركع السجود6
به ابراهيم و اسماعيل فرمان داديم كه خانه را براي طواف كنندگان و معتكفان و ركوع و سجودكنندگان پاكيزه نمايند.
ولا تباشروهن و انتم عاكفون في المساجد تلك حدودالله فلا تقربوها كذالك يبين الله آياته للناس لعلهم يتقون7.
با همسران خود در حال اعتكاف مباشرت ننماييد اينها حدود و مرزهاي الهي هستند به آنها نزديك نشويد خداوند اينچنين آيات خود را براي مردم تبيين مي كند باشد كه تقوي پيشه كنيد .
قابل توجه اينكه اين دو آيه مباركه و سيره نبي مكرم اسلام در دهه آخر ماه مبارك رمضان و ائمه اطهار از ادله مشروعيت اعتكاف به شمار مي آيد .
پيشينه اعتكاف
اگر چه هر يك از پيامبران شريعت خاص خود را تبليغ و اجرا مي نمودند ، اما در همه اديان توحيدي ، مساله عبوديت و بندگي خدا وجود داشته است . در قران كريم آياتي وجود دارد كه دلالت بر سابقه ديرينه اعتكاف در امم گذشته و نشان دهنده ريشه دار بودن سنت اعتكاف و پناهندگي به مكانهاي مقدس جهت عبادت دارد.
از آيه شريفه و عهدنا الي ابراهيم و اسماعيل ان طهرا بيتي للطائفين و العاكفين و الركع السجود هم مي توان استشهاد كرد كه عبادتي بنام اعتكاف در زمان حضرت ابراهيم (ع) وجود داشته است . چرا كه خداوند متعال در اين آيه دو تا از پيامبران را مامور كرد تا مسجد الحرام را براي معتكفان پاكيزه و آماده نمايد .در كتاب تورات و انجيل نيز مي توان عباراتي و اشاراتي را بر مراسم يا عباداتي كه ملازم با خلوت نشيني باشد پيدا نمود.8
آنچه كه درآئين مسيحيت رواج پيدا كرده ، شبيه اعتكاف است مساله رهبانيت مي باشد . رهبانيت يعني خلوت نشيني و گوشه گيري و پرداختن به عبادت مي باشد كه در قرآن كريم هم به اين مطلب اشاره شده است :
وجعلنا في قلوب الذين اتبعوها رافه و رحمه و رهبانيه ابتدعوها9
ما در دل كساني كه از عيسي پيروي كردند نرمي و مهرباني و رهبانيتي كه خود بدعت گذاشته اند قرار داديم .
نبي مكرم اسلام درباره رهبانيت فرمود: الا تكاء في المسجد رهبانيه العرب، ان المومن مجلسه مسجده وصومعته بيته10
تكيه در مسجد، رهبانيت مسلمانان است ، محل نشستن و توقف مومن و مسجد و صومعه اش خانه اوست . در دوران جاهليت هم نمونه هايي از اعتكاف وجود داشت چنانچه نويسنده كتاب المفصل في تاريخ العرب در اين باره مي نويسد :
اعتكاف در غارها و بيابانها و كوهها را به عده اي از اين حنفاء نسبت داده شده است . اهل اخبار و تاريخ ذكر كرده اند كه آنان در جاهاي خلوتي كه از مردم دور باشد به اعتكاف پرداخته اند و خود را در آن محبوس مي كردند و در آن مكان به عبادت و تامل و تفكر در هستي پرداخته اند11
درباره حضرت مريم هم قرآن از اعتزال ايشان از مردم و پناه بردن به محراب زكريا در بيت المقدس ياد مي كند(واذكر في الكتاب مريم اذا نتبذت من اهلها مكانا شرقيا)12
از مريم ياد كن هنگامي كه از اهل و آشنايان خود به گوشه اي پناه گرفت
علامه طباطبائي در اين باره فرمود: گويا مقصود از دوري مريم از مردم و بريدن از آنان، روي آوردن به اعتكاف براي عبادت بوده است13
همچنان كه درباره اعتكاف حضرت سليمان روايت شده است: ان سليمان كان يعتكف في المسجد بيت المقدس السنه و السنتين والشهر و الشهرين واقل و اكثر14
روش حضرت سليمان اين بود كه در مسجد المقدس به مدت يك سال يا دو سال ، يك ماه يا دو ماه و گاهي كمتريا بيشتر اعتكاف مي كرد و در همان جا به عبادت مي پرداخت
مواعده حضرت موسي در چهل شب، حكايت از نوعي اعتكاف در كوه طور جهت عبادت با خدا قلمداد مي شود.
و اذ واعدنا موسي اربعين ليله15
اعتكاف نبي مكرم اسلام (ص) در دهه آخر ماه مبارك رمضان در هر سال مشهور و مسلم بين شيعه و سني است ، حتي نقل شده سالي كه آن حضرت درگير جنگ بدر بودند سال بعد قضا آن را به جا آورد يعني بيست روز ماه مبارك رمضان را اعتكاف نمود، ده روز براي همان سال و ده روز بعنوان قضاي اعتكاف سال گذشته بود.16
امام صادق(ع) مي فرمايد: ان رسول الله اذا كان العشر الاواخر اعتكف في المسجد 17
نبي مكرم اسلام در دهه آخر در مسجدش اعتكاف مي نمود.
همسران پيامبر نيز به همراه پيامبر هم اعتكاف مي نمودند و اين دلالت بر مطلوبيت اعتكاف خانمها دارد . همچنانكه امام صـادق(ع) در اين باره چنين فرمود : اعتكاف المرء مثل ذلك18 . اعتكاف زنان همانند اعتكاف مردان است .
روايت شده كه امام حسن(ع) و امام حسين(ع) همراه با پيامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) در كنار خانه خدا و مسجدالنبي(ص) اعتكاف مي نمودند19
الان هم در مكه و مدينه در ماه مبارك رمضان خصوصاً دهه آخر با حضور مسلمانان در مسجدالنبي و مسجد الحرام با شور خاصي برگزار مي گردد.
در ايران اسلامي هم مسئله اعتكاف فراز و نشيبي داشت عصر صفوي و مرحوم شيخ بهايي رونق خاصي داشت و بعد از انقلاب هم خصوصاً سالهاي اخير در ايام البيض ماه رجب از رونق خاص برخوردار است .
اهميت و فضيلت اعتكاف
خداوند متعال هدف از خلقت را در قرآن كريم عبادت و بندگي بيان نمود
و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون 20
اعتكاف از آنجاكه عملي است كه مطابقت با هدف كلي نظام آفرينش دارد لذا مثل ساير عبادت از اهميت بسزايي بر خوردار است ، منتهي نكته قابل توجه آن است كه اعتكاف تنها يك عبادت نيست بلكه مجموعه اي از بهترين عبادت است ، روزه ، نماز ، حضور در مسجد، دعا، تهجد تلاوت قرآن و... از جمله كارهايي است كه معتكفان در طول روزهاي اعتكاف به آنها مشغول اند. كه هر كدام آن ها تاثير بسزايي در رشد و تعالي روح انسان و كسب تقوي دارد.
الف: ارزش اعتكاف در قرآن
و عهدنا الي ابراهيم و اسماعيل ان طهرا بيتي للطائفين و العاكفين والركع السجود21
ما از ابراهيم و اسماعيل پيمان گرفتيم كه خانه ام را براي طواف كنندگان و معتفكين و نمازگزاران پاكيزه نمايند.
از اين آيه مباركه نكات ذيل استفاده مي شود :
1ـ مشروعيت اعتكاف در اديان گذشته و دين مبين اسلام از اين آيه مباركه فهميده مي شود
2ـ خداوند براي معتكفين و اعتكاف ارزش قائل شده بطوريكه دو پيامبر بزرگ خود را مامور تطهير و آماده سازي مساجد براي معتكفين قرار داد.
3ـ از ذكر اعتكاف در كنار طواف خانه خدا و همتاي ركوع و سجود قرار گرفتن ، معلوم مي شود كه اعتكاف از بارزترين مصاديق بندگي است .
4ـ يكي از اهداف بنياد خانه خدا و مساجد در روي زمين، اعتكاف در آن مي باشد .
5ـ آماده سازي خانه خدا براي عبادت از جمله اعتكاف از وظايف اولياي اللهي است .
6ـ اعتكاف نوعي مهماني خدا است كه خداوند خانه خودش را محل اعتكاف قرار مي دهد .
7ـ اعتكاف عمل مقدسي است كه بايد در بهترين نقطه روي زمين يعني مسجد الحرام و ديگر مساجد معروف صورت گيرد .
8 ـ نماز را در هر كجا مي شود اقامه كرد، روزه را در هر كجا مي شود گرفت امّا اعتكاف بايد در خانه خدا آنهم نه در هر جاي مسجد بلكه بهترين مسجد روي كره زمين يعني مسجد الحرام و مسجدالنبي با فضيلت ترين مسجد در هر شهر و منطقه يعني مسجد جامع برگزار شود .
ب: اهميت اعتكاف در روايات
اعتكاف در جوامع روائي نيز از برجسته ترين مظهر بندگي در پيشگاه ربوبي قلمداد شده است . سيره پيامبر اكرم(ص) و اهل بيت(ع) علاوه بر سخنان گهربار آنها، گواه روشن بر جايگاه ويژه اعتكاف مي باشد.
مرحوم مجلسي از امام صادق عليه السلام روايت نمود: كان رسول الله(ص) اذا كان العشرالاواخر اعتكف في المسجد1
همانا رسول خدا (ص) در دهه آخر ماه مبارك در مسجد خودش اعتكاف مي كرد و اهميت اعتكاف در نزد پيامبر(ص) تا آنجاست كه در سال دوم هجري كه بخاطر جنگ بدر اعتكاف انجام نداد، سال بعد آن را قضا كرد 22و يكي از ستون هاي مسجدالنبي به نامه اسطوانه السرير23 كه تا به امروز معلوم و معين است ، محل اعتكاف پيامبر(ص) بوده است .
در بيان نوراني امام سجاد (ع) اعتكاف در ماه مبارك رمضان برتراز حج و عمره قلمداد شده است.
من اعتكف عشرا في رمضان كان كحجتين و عمرتين24.
هركس در ماه رمضان ده روز معتكف شود ارزش آن معادل دو حج و عمره مي باشد .
در روايت نبوي مشهور ، ثمره و نتيجه اعتكاف، آمرزيده شدن تمام گناهان عنوان شده است .
من اعتكف ايماناً و احتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه25
هركس با ايمان و اعتقاد معتكف شود خداوندگناهان گذشته اش را مي آمرزد.
در بيان نوراني ديگر ، اعتكاف برخورداري از پاداش انجام همه حسنات قلمداد شده است.
المعتكف يعكف الذنوب و يجري له من الاجر كاجر عامل الحسنات كلها 26
معتكف همچون كسي است كه همه كارهاي پسنديده را انجام داده باشد.
و در روايت ديگر از پيامبر اكرم (ص) نقل شده كه خداوند صد و بيست در رحمت به روي كعبه باز مي كند كه شصت در رحمت مربوط به طواف كنندگان و بيست در ديگر به تماشا گران اختصاص دارد27.
يكي از ويژگي هاي اعتكاف كه نشانگراهميت و فضيلت آن است اين است كه:
اعتكاف همچون نماز نيست كه در هر كجا بشود اقامه كرد و مثل روزه نيست كه در هر كجا بشود انجام داد بلكه بايد در مسجد خانه خدا نه هر مسجد بلكه مسجد جامع و مطرح شهر و منطقه و در مسجد الحرام و مسجد النبي بايد اقامه شود (لا يصلح الا عتكاف الا في المسجد الحرام و مسجدالرسول و مسجد جماعه28.
از ويژگي هاي ديگر اعتكاف اين است كه مشتمل بر چند عبادت است كه هر كدام مايه تقرب الي الله مي شود مثل نماز الصلاه قربان كل تقي ـ مثل روزه كه نه تنها شرط صحت اعتكاف است (لا اعتكاف الا بصوم29 هيچ اعتكافي نيست بدون روزه صحيح نيست) بلكه خداوند خودش را جزاي روزه داران قرار مي دهد ، الصوم لي و انا اجزي 30 و روايت شده، خداوند به روزه داران از همه نزديكتر است و مثل جلوس در مسجد كه علي(ع) فرمود : نشستن در مسجد از براي من از جلوس در بهشت بهتر است چونكه نشستن در مسجد رضايت خداوند را به همراه دارد31. نبي مكرم اسلام(ص) به اباذر فرمود : خداوند متعال به كسي كه مادام در مسجد باشد براي هر نَفَس او،
درجه اي در بهشت ثبت مي شود و ملائكه براي او درود مي فرستد.
كمال اعتكاف
مرحوم مجلسي (ره) فرمود : بدان كه همانا كمال اعتكاف در آنست كه انديشه و دل و اعضاء فقط بر عمل صالح وقف گردد و بردر خانه خداي جليل و در برابر اراده مقدس او به حبس در آيد از آنچه كه روزه دار از انجامش خودداري مي كند به طورتمام وكمال باز داشت گردد و بر احتياط خود بيفزايد و دائماً در روي آوردن به خدا و ترك ما سوي الله ملازمت ورزد سپس هرگاه اعتكاف كننده خطورات غير اللهي را به دل راه دهد و يا يكي از اعضاء در غير طاعات خدا بكار رود به همان ميزان از فيوضات الهي محروم گردد و حقيقت كمال اعتكاف را فاسد گردانيده است.32
مقايسه اعتكاف با حج و ماه رمضان
و لا تباشروهن وانتم عاكفون في المساجد33. در حال اعتكاف با همسران خود مباشرت ننمائيد. محرمات اعتكاف انسان را به ياد حج مي اندازد كه معتكف همانند حاجي و معتمر بايد يك سلسله چيزهايي است كه قبلاً حلال بود ترك نمايد تا حالت فرشته گونه پيدا نمايد .
همانطوريكه زائرين و ميهمانان خانه خدا وقتي كه مي خواهند وارد مسجدالحرام بشوند بايد تعلقات مادي را كنار بگذارند و از لذائذ دنيا چشم پوشي نموده تا تمريني براي تزكيه و كسب تقوي داشته باشند در اين روايت ميقات محرم مي شوند و با احرام بيست و چهار چيزيكه قبلاً حلال بود حرام مي شود تا با يك قداست وارد خانه خدا بشوند و مهمان او گردند در ماه مبارك رمضان هم كه مهمانسراي الهي است تعدادي از چيزهائي كه قبلاً حرام بود بر مهمانان و روزه داران حرام مي شود كه امام سجاد (ع) اين را يك نوع احترام كردن به ماه مبارك رمضان و مهماني خدا دانسته است.
فابان فضيلته علي سائر الشهور بما جعل له الحرمات الموفوره والفضائل المشهوره فحرّمه فيه ما احل في غيره اعظاما و حجر فيه المطاعم و المشارب اكراما34.
خداوند متعال ماه مبارك رمضان را با احترام هاي فراوان و فضائل مشهوري كه براي او قرارداد بر ساير ماهها برتري دادپس يك سلسله چيزهايي كه در ماه ديگر حلال بود در اين ماه بخاطر بزرگداشت و احترام ممنوع كرده و بخاطر اكرام ماه رمضان خوردني و آشاميدني را نيز در اين ماه منع كرد . همچنانكه نبي مكرم اسلام براي احترام ماه شعبان روزهايش روزه وشبهايش را تا صبح بيدار بود و كان رسول الله بداب في صيامه و قيامه في لياليه و ايامه بخوعا لك في اكرامه و اعظامه الي محل حمامه35
روش پيامبر اكرم در ماه شعبان اين بود كه بخاطر اكرام و بزرگداشت اين ماه همه روزها روزه و شبها به عبادت مشغول بود .
اعتكاف هم كه نوعي مهماني خداست و معتكف بايد حداقل سه روز در خانه خدا حضور دائم داشته و مهمان خدا شود همانند دو مهماني حج و ماه مبارك يك سلسله چيزها كه قبل از اعتكاف حلال كبود بر معتكف حرام مي شود كه آيه مباركه ولا تباشروهن و انتم عاكفون في المساجد به يكي از محرمات آن اشاره مي كند و آن مباشرت معتكف با همسر خودش است .
در دنبال آيه عدم مباشرت در حال اعتكاف را از آيات خود بيان مي كند و مي فرمايد : كذلك يبين الله آياته للناس و در آخر غرض از اين دستور را دستيابي به تقوي معرفي مي كند : لعلّهم يتقون
همچانكه در آيات مربوط به ماه رمضان و حج علت را كسب تقوي بيان نموده است
از چيزهاي ديگري كه بر معتكف حرام مي شود استعمال بوي خوش است كه امام باقر(ع) فرمود: المعتكف لايشم الطيب و لايتلذذ بالريحان
معتكف عطر را نمي بويد و از بوي خوش بهره نمي جويد .
از مواردي كه در حال اعتكاف ممنوع شده است بحث و جدال بيهوده است كه ا مام باقر (ع) جدال را يكي از محرمات اعتكاف ذكر نموده است
نكته قابل توجه
جدال ، استعمال بوي خوش و مباشرت با همسر بر محرم نيز ممنوع و حرام مي باشد، حتي امام صادق(ع) توصيه فرمود، شايسته است كه معتكف هرچه راكه محرم ترك مي كند،اوهم ترك نمايد
از مواردي كه در حال اعتكاف حرام است خريد و فروش است كه معتكف بايد در اين مدت خود را از دنيا و متعلقات آن فارغ نمايد كه امام سجاد (ع) دراين باره فرمود .
ان المعتكف لايبيع و لايشتري، فرد معتكف نه مي فروشد و نه مي خرد
آداب اعتكاف
اعتكاف يك عمل تربيتي، معنوي و عرفاني است كه هر چه آداب آن رعايت شود آثار بيشتري در پي خواهد داشت .
1- اخلاص
ارزش هر كاري به ميزان اخلاص آن بستگي دارد .
رسول خواهم فرمود : من اعتكف ايمانا و احتسابا غفر له ماتقدم من ذنبه
هر كس باا يمان و اخلاص متعكف شود گناهان گذشته اش آمرزيده مي شود .
2_ مداومت بر ذكر و نماز و تلاوت قرآن
روح اعتكاف بريدن از غير و مداومت بر ياد خداست
اميرالمومنين(ع) فرمود: يلزم المعتكف المسجد ويلزم ذكر الله و التلاوه والصلوه
اعتكاف كننده بايد ملازمت با مسجد و يادخدا و خواندن قرآن واقامه نماز داشته باشد .
3_ پرهيز از امور دنيوي
معتكف بايد هر چه كه رنگ و بوي غير خدا مي دهد پرهيز نمايد حضرت امير(ع) فرمود: ولايتحدث باحاديث الدنيا و...
فرد معتكف در حال اعتكاف از دنيا سخن نمي گويد براي سرگرمي به خواندن شعر نمي پردازد ، از خريد و فروش خودداري مي كند با هيچ زني خلوت نمي كند ، فحشي و ناسزا نمي گويد و با كسي مجادله نمي كند بلكه هر چه كمتر با مردم صحبت كند براي او بهتر است .
4 - ترك گناه
اعكاف زماني از ارزش واقعي برخوردار است كه مقدمه اي براي ترك گناه باشد ، اما اگر فضاي اعتكاف آلوده به گناه شود همه ارزشها پايمال و تمام زحمات هدر مي رود
لذا رسول خدا(ص) فرمود: اگر معتكف از گناهان دوري كند ، پاداش همه حسنات نصيب او خواهد شد
5 - رعايت حرمت مسجد
از آنجا كه فرد معتكف در طول مدت اعتكاف در مسجد حضور دارد رعايت آداب وحرمت مسجد لازم و ضروري مي باشد ، امام صادق (ع) فرمود : انما امر بتعظيم المساجد لانها بيوت الله في الارض
امام صادق (ع) فرمود: ملعون ملعون من لم يوقرالمسجد
ملعون است ملعون است كسي كه احترام مسجد را نگه ندارد .
در روايات ، باوضو بودن ، نظافت مسجد ، آراسته بودن ، سخن از امور دنيوي در مسجد نگفتن از موارد احترام به مسجد شمرده شده است .
6 - رعايت حال ديگر معتكفان
از آنجا كه اعتكاف معمولا بصورت جمعي برگزار مي گردد ، لذا رعايت حال ديگران لازم وكسي حق ندارد هرگونه خواسته عبادت كننده و با سر و صدا ، براي ديگران مزاحمت ايجادكند و يا هر ميزان از فضاي مسجد را در اختيار بگيرد ، رعايت حقوق ديگران را ننمايد ، موجب آزار آن ها شود بلكه آنچه كه در اسلام و قرآن مطلوب است مراعات ديگران بلكه ترجيح آنها بر خوداست .
نبي مكرم اسلام در حالي كه در مسجد خودش معتكف بودند متوجه شدند كه برخي از افراد با صداي بلند به قرائت قرآن يا نماز پرداخته اند لذا فرمود :
الا ان كلكم يناجي زبه فلايوذ بعضكم بعضا ولايرفعنّ بعضكم علي بعض في القرائه
بدانيد همگي شما با خداي خود راز و نياز ميكنيد پس بعضي از شما بعضي ديگر را آزار ندهيد و گروهي در هنگام قرائت صداي خود را بلند نكند .
اعتكاف و مسئوليت اجتماعي
اسلام دين اجتماعي است اگر برنامه هايي همچون اعتكاف را تشويق مي كند ، همزمان رسيدگي به امـور ديگران و بر طرف نمودن مشكلات مسلمين را هم مورد تاكيد قرار مي دهد لذا در بسياري از
روايت فضيلت خدمت بهديگران را از اعتكاف بالاتر دانسته است .
امام صادق (ع) فرمود : اگر كسي در برآوردن حاجت برادر دنيي خود تلاش كند خداوند ثواب يك حج و عمره و اعتكاف دو ماه در مسجد الحرام و روزه هاي آنرا براي او مي نويسد .
سيره ائمه (ع) هم در اين گونه موارد بر اين بود كه براي رفع حاجت مومن از مسجد خارج
مي شدند و اين كار را بالاتر از اعتكاف دانسته اند .
راوي مي گويد ، امام حسن مجتبي(ع) در حال اعتكاف در مسجد الحرام بود ، مردي نزد او آمد و عرض كرد فلان شخص طلبي از من دارد و چون توان پرداخت را ندارم مي خواهد مرا به زندان بيندازد ، حضرت فرمود : بخدا سوگند مالي ندارم كه بتوانم دَِين تو را پرداخت كنم عرض كرد پس حداقل با او صحبت كنيد و مهلتي بخواهيد ، پس آن حضرت كفش هاي خود را پوشيد و آماده رفتن شد راوي مي گويد ، گفتم يابن رسول الله آيا اعتكاف را فراموش كردي ، فرمود نه اما از پدرم شنيدم كه از رسول خدا (ص) روايت نمود :من سعي في حاجه اخيه المسلم فكانّما عبدالله عز و جل تسعه الاف سنه صائما نهاره و قائما ليله
هر كس براي رفع نياز برادر مسلمانش تلاش كند چنان است كه گويا نه هزار سال به عبادت خدا پرداخته است . در حاليكه همه روزها را روزه و همه شبها به نماز ايستاده است .
امام رضا (ع) هم در يك بيان نوراني فرمود : من قضي لمومن حاجه كان افضل من صيامه و اعتكافه في المسجد الحرام
هر كس يك حاجت مومني را بر آورده سازد برتر از روزه داري و اعتكاف در مسجد الحرام است .
البته معناي اين روايات كم بودن ارزش اعتكاف نيست بلكه به اين معني است كه اسلام فقط دين عزلت گزيني و گوشه گيري افراد نيست بلكه ضمن تاكيد بر عبادت فردي ، به مسئوليت اجتماعي هم توجه ويژه دارد .
دعاي خالصانه
معتكفين در ايام اعتكاف با دوري جستن از دنيا و تعلقات مادي، حالت فرشته گونه پيدا مي كنند و فضاي اعتكاف فضاي معنوي مي شود و از موارد استجابت دعا محسوب مي گردد . لذا دعاي خالصانه براي تعجيل ظهور امام زمان(عج) سلامتي و طول عمر مقام معظم رهبري و همه خدمتگزاران صادق به اسلام و مسلمين و عزت و سرافزازي اسلام عزيز و رفع مشكلات ايران اسلامي خصوصاً جوانان مورد انتظار مي باشد .
فهرست منابع
1- قرآن كريم
2- مفاتيح الجنان
3- صحيفه سجاديه
4- اصول كافي- محمد كليني ، دارالكتب الاسلاميه - تهران - 1365 ه . ش
5-اعتكاف در خلوت انس ، سيد حميد محمدزاده _ انتشارات قدس _ قم ، اول 1375 ه .ش
6-بحارالانوار _ محمد باقر مجلسي _ موسسه الوفاء _ بيروت _ 1404 ه . ق
7_ تحريرالوسيله امام خميني (ره) _ مطبعه الاداب ، نجف اشرف
8-جواهر الكلام ، محمد حسن نجفي ، دار احياء التراث العربي _ بيروت ، هفتم
9-فروع كافي _ محمد كليني _ دارصعب ، بيروت _ سوم ، 1403 ه . ق
10- كنز العمال ، علاءالدين المتقي الهندي ، موسسه الرساله _ بيروت 1409 ه . ق
11-مجمع البيان ، علامه طبرسي ، منشورات مكتبه آيه ا... نجفي مرعشي ، قم 1403 ه . ق
12_ الميزان ، علامه طباطبائي ، انتشارات جامعه مدرسين _ قم
13 – مستدرك الوسايل ، ميرزا حسين نوري ، موسسه آل البيت ، مشهد ، اول ،1407 ه . ق
14- وسائل الشيعه ، محمدحرعاملي ، انتشارات المكتبه الاسلاميه _ تهران ، 1401 ه . ق
عضویت سریع
